Δίανθος

Αγριοβάρσαμο

Βιότοπος – περιγραφή:
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Mentha longifolia L. (Μέντα η μακρόφυλλος) και το συναντούμε με τις ονομασίες αγριοβάλσαμο, αγριοβάρσαμο, αγριοδυόσμο ή μεντόχορτο.
Ανήκει στην οικογένεια των Λαμπιάτα-Χειλανθών.
Βέβαια με την οικογένεια αυτή δεν βγάζει κανείς εύκολα άκρη. Η μεγάλη οικογένεια των Λαμπιάτα περιλαμβάνει περίπου 250 γένη και 6.700 είδη. Ειδικότερα η Μέντα είναι ένα γένος που περιλαμβάνει 26 με 30 είδη, ένα από τα οποία είναι το αγριοβάρσαμο που περιγράφουμε σήμερα.
Είναι ένα πολυετές φυτό, που αναπτύσσεται γρήγορα. Σε ύψος μπορεί να φτάσει από 50 έως 150 εκατοστά Αν όμως βρεθεί σε ξερά μέρη μπορεί να γίνει μικρότερο.
Είναι έντονα αρωματικό φυτό. Τα φύλλα του γκριζωπά και βαμβακώδη στο κάτω μέρος, διαμορφώνονται ανά ζεύγη, το ένα απέναντι από το άλλο κατά μήκος του μίσχου. Είναι επιμήκη (φτάνουν τα 45-100 χιλιοστά), λογχοειδή (το πλάτος τους κυμαίνεται από 7 έως 20 χιλιοστά), οδοντωτά με μικρό μίσχο, οξύληκτα. Τα άνθη είναι λευκορόδινα ή μωβ, μικρά πάνω σε μακρουλούς στάχυς. Στεφάνη με 4 λοβούς από τους οποίους ο ένας φέρει σχισμή στην κορυφή. Οι μέλισσες και οι πεταλούδες δείχνουν εξαιρετική αδυναμία στα άνθη του φυτού όταν αυτά ανοίξουν.
Το συναντούμε συνήθως σε υγρές τοποθεσίες, χαντάκια και ρυάκια.

Ιστορικά στοιχεία:

Όλα τα είδη της μέντας με την έντονη μυρωδιά και γεύση έχουν καλλιεργηθεί και χρησιμοποιηθεί εδώ και χιλιετίες στη μαγειρική ή για θεραπευτικούς λόγους.
Είναι δύσκολο να προσδιορίσει κανείς το αρχικό φυτό. Η ευκολία με την οποία δημιουργούνται υβρίδια από τις ενώσεις των φυτών αυτού του είδους είναι εκπληκτική. Γενικά οι ιδιότητες και οι χρήσεις της μέντας ήταν γνωστές από αρχαιοτάτων χρόνων. Οι αρχαίοι Έλληνες γνώριζαν πολύ καλά τις ιδιότητες της. Χρησιμοποιούσαν τη μέντα για δαγκώματα φιδιών, σκορπιών, τσιμπήματα εντόμων, κολικούς, βήχα, εμετούς, κάθε είδους προβλήματα του ουροποιητικού, ίλιγγους, πονοκεφάλους, σεξουαλική ανικανότητα.
Το Μεσαίωνα, οι γιατροί ανακάλυψαν κι άλλες σημαντικές ιδιότητες του φυτού όπως το ότι καταπολεμούσε τον πυρετό, τόνωνε το στομάχι, και το έντερο, καλμάριζε τα νεύρα, θεράπευε προβλήματα όρασης, πρηξίματα και γενικότερα ανακούφιζε κάθε πόνο.
Σύμφωνα με μία εκδοχή της ελληνικής μυθολογίας η Μίνθη ήταν μία όμορφη νύμφη.
Καθώς μια μέρα η Περσεφόνη περπατούσε αμέριμνη στις όχθες του Αχέροντα, συνέλαβε το σύζυγό της Πλούτωνα, να αγκαλιάζει τη νεαρή Μίνθη. Εξοργισμένη με τους επίδοξους εραστές και τυφλωμένη από τη ζήλια της μεταμόρφωσε την νύμφη σε ένα ταπεινό βότανο με μικρά μωβ άνθη, έτσι ώστε να περνάει απαρατήρητη από όλους. Ο Πλούτωνας όμως τη λυπήθηκε και της χάρισε μοναδική ευωδιά, προσφέροντάς της με αυτό τον τρόπο την αθανασία.
Το αγριοβάρσαμο έχει χρησιμοποιηθεί στη λαϊκή ιατρική. Ήταν δημοφιλές για προβλήματα του αναπνευστικού. Το τσάι των φύλλων το χρησιμοποιούσαν για βήχα, κρυολογήματα, το άσθμα, τη δυσπεψία και τους πονοκέφαλους.
Η ισχυρή μυρουδιά του φυτού το έκανε χρήσιμο ως ισχυρό εντομοαπωθητικό.
Στη Ρωσία το χρησιμοποιούν στον αρωματισμό της μπύρας αντί για λυκίσκο. Στην Αγγλία το ονομάζουν μέντα των αλόγων γιατί τα άλογα αντιδρούν δυσάρεστα στην έντονη οσμή του φυτού.

Συστατικά-χαρακτήρας:
Το βότανο έχει δριμεία γεύση, ξηρή και γενικά δροσιστική. Έχει σχεδόν τις ίδιες θεραπευτικές ιδιότητες με την μέντα (mentha piperita) αλλά χρησιμοποιείται λιγότερο από αυτή ως θεραπευτικό βότανο. Τα δραστικά στοιχεία που περιέχει το φυτό είναι ως και 2% αιθέριο έλαιο (που περιέχει 50-85% μεντόλη, μεντόνη, ιασμόνη), αλκοόλες, αλδεύδες, ταννίνη και πικρές ουσίες.

Άνθιση – συλλογή – χρησιμοποιούμενα μέρη:
Το βότανο ανθίζει τους θερινούς μήνες. Η συλλογή του γίνεται κατά τη διάρκεια της ανθοφορίας. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται οι ανθισμένες κορυφές και τα φύλλα του φυτού.

Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:
Το φυτό δρα ως άφυσο, αντισπασμωδικό, αρωματικό, εφιδρωτικό, αντιεμετικό, νευροτονωτικό, αντισηπτικό, αναλγητικό και σε μεγάλες δόσεις ως αφροδισιακό.
Δρα χαλαρωτικά στους σπλαχνικούς μύες διεγείρει την έκκριση της χολής και άλλων πεπτικών υγρών και έχει αντιφυσιτικές ιδιότητες. Όλα τα παραπάνω εξηγούν την αξία της στην ανακούφιση του εντερικού κολικού, της φυσώδους δυσπεψίας, και άλλων σχετικών καταστάσεων. Το αιθέριο έλαιο που περιέχει ενεργεί ως ήπιο αναισθητικό στα τοιχώματα του στομάχου πράγμα που περιορίζει την αίσθηση ναυτίας και την τάση προς έμετο. Βοηθά στις περιπτώσεις εμέτων κατά την εγκυμοσύνη και ναυτίας κατά τη διάρκεια ταξιδιού. Είναι ωφέλιμο στις περιπτώσεις ελκώδους κολίτιδας. Σε κρυολογήματα και γρίπη βοηθά στην αντιμετώπιση πυρετών. Βοηθά επίσης σε ημικρανίες που συνδέονται με προβλήματα πέψης. Ως νευροτονωτικό, τονώνει το νευρικό σύστημα και ανακουφίζει από το άγχος, την ένταση και την υστερία.
Στα κρυολογήματα μπορεί να συνδυαστεί με Ευπατόριο, άνθη Σαμπούκου και Αχιλλέα.

Παρασκευή και δοσολογία:
Παρασκευάζεται ως έγχυμα. Ρίχνουμε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε μία γεμάτη κουταλιά του τσαγιού ξηρό βότανο και το αφήνουμε 10 λεπτά. Σουρώνουμε και πίνουμε όσο συχνά θέλουμε.
Αν χρησιμοποιούμε βάμμα η δοσολογία είναι 1-2 ml βάμματος τρεις φορές την ημέρα.

Προφυλάξεις:
Το Αγριοβάρσαμο μπορεί να μειώσει τη ροή του γάλακτος και για τον λόγο αυτό δεν πρέπει να χρησιμοποιείται κατά τη γαλουχία. Επίσης αντενδείκνυται η παρατεταμένη χρήση της (πέραν της εβδομάδος) από παιδιά, γιατί μπορεί να ερεθίσει τους βλεννογόνους. Δεν χορηγείται σε βρέφη.