Δίανθος

Δρυς

Βιότοπος – περιγραφή:
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι QUERCUS robur (Δρυς η σκληρή). Ανήκει στην οικογένεια των Φηγιδών που περιέχει περίπου 600 είδη. Στη χώρα μας βρίσκεται περισσότερο στην Κεντρική Ελλάδα και απαντάται μεμονωμένα ή σε συστάδες στη Θεσσαλία, Ήπειρο, Βοιωτία και Πελοπόννησο. Το συναντούμε με τις ονομασίες Δρυ, Ιδρύς, Ρουπάκι, Ροτσόκι, Ρένια, Ροτσάκι, Βελανιδιά, Βαλανιδιά.
Η βελανιδιά είναι ένα μεγάλο, ισχυρό και μακρόβιο δέντρο, με κορμό παχύ και ογκώδη. Το ύψος μπορεί να φτάσει και τα 30 μέτρα. Έχει χαρακτηριστικά έλλοβα φύλλα με βραχύ μίσχο, λεία, με κάτω επιφάνεια ανοιχτότερου χρώματος, που παρουσιάζουν μυτερούς οδόντες στην περιφέρεια. Τα φύλλα της πέφτουν το φθινόπωρο. Τα μονόσπερμα κάρυα με μίσχο 2 έως 4 εκατοστά, έχουν σκληρό περίβλημα. Το συναντούμε αυτοφυές σε όλη την Ευρώπη στα ορεινά δάση. Τα βελανίδια είναι γνωστή τροφή των χοίρων και από αυτά φτιάχνουν υποκατάστατο του καφέ. Τον φλοιό του δέντρου τον χρησιμοποιούσαν για βαφή δερμάτων. Από τις κηκίδες της βελανιδιάς (οιδήματα που προκαλούνται στον φλοιό όταν το δέντρο προσβάλλεται από παρασιτικούς οργανισμούς) παράγεται το κηκιδικό οξύ από το οποίο αφού διαλυθεί σε οινόπνευμα παρασκευάζεται μελάνι με το οποίο βάφονται οι τρίχες της κεφαλής με ωραίο μαύρο χρώμα.

Ιστορικά στοιχεία:
Είναι δέντρο γνωστό από την αρχαιότητα. Ο Γαληνός το χρησιμοποιούσε σαν φάρμακο αιμοστατικό, επίσης δε κατά της δυσεντερίας και της λευκόρροιας,
Ο Πορτά χρησιμοποιούσε την σκόνη του φλοιού ανακατωμένη με μέλι κατά των αιμορραγιών της μήτρας, σε δόση 32-64 σιταρίων ανά 24ωρο. Η βελανιδιά ήταν σεβαστή ως ιερό δέντρο για πολλούς αιώνες σε όλη την Ευρώπη.
Το χρησιμοποιούσαν ως συστατικό για το «Αντιφυματικό εκχύλισμα» που λάμβαναν κατά της φυματίωσης και της ραχίτιδας.
Το αφέψημα του φλοιού το χρησιμοποιούσαν για κλύσματα κατά των διαρροιών και των χρόνιων δυσεντεριών μετά βλεννών. Επίσης για πλύσεις της ουρήθρας και του κόλπου κατά την λευκόρροια και βλεννόρροια. Το χρησιμοποιούσαν ακόμη σε φλεγμονές και οιδήματα του τραχήλου της μήτρας και κατά της προπτώσεως του ορθού. Ο Ρικορντ αναφέρει ότι το αφέψημα του φλοιού με κρασί θεραπεύει τα αφροδίσια έλκη. Ο Μπουρλέ, χρησιμοποίησε στην Τουρκία τα βελανίδια σαν αναλγητικό φάρμακο. Κάποτε σκέφτηκε να παραχώσει μερικά στη γη για λίγες μέρες, μήπως χάσουν την πικράδα τους. Ύστερα τα ξέρανε και τα καβούρδισε. Το καφέ αυτόν τον ανακάτεψε με ζάχαρη και αρωματικά και παρασκεύασε το ονομαζόμενο Παλαμούδ των Τούρκων, το οποίο οι Άραβες ονομάζουν Ρακαχού. Αυτά είναι ροφήματα που είναι πολύ εύπεπτα και μπορούν να αντικαταστήσουν το κακάο και τα αμυλώδη.
Στην Κρήτη υπάρχουν συστάδες του δέντρου στη βόρεια πλευρά των Λευκών ορέων. Συστάδες συναντούμε και στο Κάστελλο του Αποκόρωνα αλλά και μεμονωμένα δέντρα σε πολλές περιοχές του νησιού. Το δέντρο το ονόμαζαν Δρυγιά ή Ντρυγιά. Τους καρπούς τους έλεγαν βελάνια και τους κάλυκες των βελανιδιών τους αποκαλούσαν βελανιδόκουπες. Τα βελάνια τα έτρωγαν ψητά στη φωτιά και τα θεωρούσαν πολύ θρεπτικά κυρίως για τα καχεκτικά παιδάκια. Τις βελανιδόκουπες και τα κηκίδια τα χρησιμοποιούσαν στη βαφική (οικιακή και βιοτεχνική) και στη βυρσοδεψία (νταμπακαριά). Στις πόλεις οι γυναίκες χρησιμοποιούσαν τα κηκίδια για το βάψιμο των μαλλιών τους. Τα κηκίδια ακόμη τα καβούρδιζαν, τα κοπανούσαν, τα περνούσαν από ψιλή κνισάρα και τα χρησιμοποιούσαν κατά των αιμορροΐδων. Το ξύλο της δρυός, το δρυγιαδόξυλο, το έκαναν μεσοδόκι για τη σκεπή στα χωριά της Δυτικής Κρήτης. Ιδιαίτερα ο Λυρατζής (διχαλωτό ξύλο που στήνεται όρθιο και δέχεται το κεντρικό μεσοδόκι για τη στερέωση της σκεπής), έπρεπε να είναι από δρυγιαδόξυλο. Τα βελανίδια οι κρητικοί τα χρησιμοποιούσαν στην κατοχή για καφέ τον οποίο γλύκαιναν με πετιμέζι. Τους τρυφερούς βλαστούς του δέντρου τους χρησιμοποιούσαν σε βραστάρι κατά της διάρροιας. Κάτω από τις βελανιδιές όπως έλεγαν ακόμη, φύτρωνε ο δρυγιαδίτης αμανίτης, που θεωρούσαν εξαιρετικά νόστιμο.

Συστατικά-χαρακτήρας:
Ο φλοιός της δρυός διαφέρει ανάλογα με την ηλικία του δέντρου και των κλάδων. Στα παλιά δέντρα είναι πυκνότερος, πιο ρυτιδωμένος, σε σκασίματα, ερυθρόφαιος εσωτερικώς και μαυροπράσινος εξωτερικώς. Τα νεαρά δέντρα και οι νεαροί κλάδοι έχουν φλοιό λείο, δίχως σκασίματα, με ανοιχτό κόκκινο χρώμα εσωτερικώς και ασπροπράσινο εξωτερικά.
Ο φλοιός έχει οσμή αηδή, γεύση δριμεία και πολύ στυπτική, από τη μεγάλη ποσότητα τανίνης, γαλλικού οξέος και άλλων ουσιών που περιέχει. Ο φλοιός των νεαρών κλάδων είναι γεμάτος τανίνη. Περιέχει ακόμη σάκχαρο, πηκτίνη, ασβέστιο, μαγνήσιο, κάλιο. Τα βελανίδια περιέχουν 0,43% έλαιο, 0,52% ρητίνη, 0,64% γόμα, 0,90% τανίνη, 3,85% άμυλο, 3,85% πικρή ουσία, 3,19% ξυλώδη ουσία, άλατα καλίου, ασβεστίου, αλουμινίου κ.α.

Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή:
Ανθίζει από τον Απρίλιο μέχρι τον Μάιο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιείται ο φλοιός των νεαρών κλάδων του δέντρου. Εποχή συλλογής είναι από Μάρτιο έως Απρίλιο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιείται ο φλοιός των νεαρών κλάδων του δέντρου.

Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:
Ο φλοιός της βελανιδιάς είναι ένα από τα πιο στυπτικά φάρμακα.
Εσωτερικά χρησιμοποιείται για προβλήματα διάρροιας και δυσεντερίας.
Εξωτερικά χρησιμοποιείται για αιμορροΐδες, φλεγμονές της στοματικής κοιλότητας, ρινικό πολύποδα, κυνάγχη και πληγές.
Η βελανιδιά αποτελεί ένα από τα ανθοιάματα του Μπαχ, το οποίο χορηγείται σε «δυνατά άτομα που δεν σταματούν να προσπαθούν ποτέ, είτε αυτό αφορά τον τομέα της υγείας είτε στον τομέα των καθημερινών δραστηριοτήτων, αλλά που δεν ξέρουν πως ή πότε πρέπει να εγκαταλείψουν και που δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν τις αδυναμίες τους».

Παρασκευή και δοσολογία:
Εσωτερικά λαμβάνεται υπό μορφή αφεψήματος.
Εξωτερικά το αφέψημα η το βάμμα χρησιμοποιείται για μπουκώματα σε περιπτώσεις φλεγμονών στην περιοχή της στοματικής κοιλότητας ή ως γαργάρα για κυνάγχη. Χρησιμοποιούνται σε αλοιφή ή κρέμες για αιμορροΐδες, ενώ ο κονιορτοποιημένος φλοιός ρουφάται από την μύτη για τον ρινικό πολύποδα.
Για το αφέψημα χρησιμοποιούμε 4 έως 10 γραμμάρια φλοιού για ένα φλιτζάνι νερό. Βράζουμε για 10-15 λεπτά.
Το αφέψημα του φλοιού ανακατωμένου με ανάλογη ποσότητα γεντιανής, θερμόχορτου και αψιθιάς θεραπεύει τους χρόνιους πυρετούς σε δόση 2 ποτηριών του κρασιού την ημέρα.

Προφυλάξεις:
Ο φλοιός της βελανιδιάς, είναι εξαιρετικά στυπτικός παράγοντας και μπορεί να ελαττώσει την ποσότητα των θρεπτικών ουσιών που απορροφούνται από την καθημερινή διατροφή. Όταν χρησιμοποιείται για προβλήματα διάρροιας πρέπει να λαμβάνεται το πολύ για 3-4 ημέρες. Η υπερβολική δόση ή η λήψη του βοτάνου για πολύ καιρό, μπορεί να προκαλέσει βλάβες στο στομάχι και καρδιαλγία.