Σμέουρο
Σμέουρο
Βιότοπος – περιγραφή:
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι RUBUS idaeus (Ρούβος ο ιδαίος ή Βάτος ο ιδαίος). Ανήκει στην οικογένεια των Ροδοειδών.
Είναι ένας κοινός πολυετής αυτοφυούμενος θάμνος των ορεινών περιοχών, ο οποίος αποβάλλει τα φύλλα του και έχει αγκαθωτό ή σχεδόν λείο βλαστό.
Φτάνει σε ύψος τα 2 μέτρα.
Έχει σύνθετα πτεροειδή φύλλα, αποτελούμενα από 3 έως 7 οδοντωτά φυλλαράκια. Τα φύλλα από κάτω είναι σκεπασμένα με σταχτοπράσινο χνούδι.
Το καλοκαίρι βγάζει σε κρεμαστά τσαμπιά μικρά ασπροπράσινα άνθη, ακολουθούμενα μετά από 35-40 μέρες από κόκκινους αρωματικούς και ζουμερούς καρπούς σε σχήμα χαμοκέρασου. Οι καρποί στα περισσότερα είδη σμέουρων είναι κόκκινοι αλλά υπάρχουν μαύρες και λευκές ποικιλίες.
Είναι πολύ νόστιμοι, με γλυκιά, ελαφρά ξινή, φρουτώδη, αρωματική γεύση, και πολύτιμοι διατροφικά.
Το παράξενο είναι ότι αν και είναι αυτοφυές φυτό στη χώρα μας δεν υπάρχουν τοπικές ονομασίες για τα σμέουρα που συνήθως αποκαλούνται «βατόμουρα», «κόκκινα βατόμουρα» ή «φραμπουάζ» που είναι το γαλλικό τους όνομα. Η ονομασία βατόμουρα οφείλεται στο γεγονός ότι οι καρποί μοιάζουν πολύ με τα βατόμουρα, αλλά έχουν μια ουσιαστική διαφορά. Τα βατόμουρα είναι «γεμάτος» καρπός ενώ το σμέουρο είναι κοίλο εσωτερικά.
Ιστορικά στοιχεία:
Η ονομασία της Βάτου της Ιδαίας προέρχεται από την Ίδη (Ψηλορείτης) της Κρήτης όπου εκεί η Σμεουριά ευδοκιμούσε, όπως ευδοκιμούσε και στον Όλυμπο της Θεσσαλίας.
Βέβαια η ελληνική μυθολογία εκφέρει άλλη άποψη. Σύμφωνα με αυτήν, τα σμέουρα ήταν λευκά μέχρι που κάποτε ή νύμφη Ίδα αποφάσισε να κατευνάσει την οργή του Δία προσφέροντας του άγρια σμέουρα. Καθώς τα μάζευε τσιμπήθηκε από τον αγκαθωτό θάμνο. Ευθύς, το αίμα της νύμφης πετάχτηκε στον θάμνο, λέκιασε τον ωραίο καρπό του και από τότε όλα τα Σμέουρα απέκτησαν το λαμπερό αιμάτινο κόκκινο χρώμα τους.
Το σμέουρο καλλιεργείται από τον 3ο π.Χ. αιώνα και αναφέρεται στα κείμενα των αρχαίων ελλήνων συγγραφέων.
Τα φύλλα του φυτού έχουν χρησιμοποιηθεί για αιώνες από τις γυναίκες προκειμένου να ενισχύσουν τα αναπαραγωγικά όργανα, ιδιαίτερα κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης
Ο Γκέραντ το 1597 έγραφε για το σμέουρο ότι «Ο καρπός είναι καλός για εκείνους που έχουν ευαίσθητο στομάχι που ανακατεύεται εύκολα»
Χρησιμοποιήθηκε στην Αμερική από του άποικους ως στυπτικό. Οι άποικοι χρησιμοποιούσαν επίσης το εκχύλισμα της ρίζας για πόνους ματιών και τον φρέσκο χυμό των καρπών για την διάλυση της μικροβιακής πλάκας από τα δόντια.
Στη λαϊκή ιατρική χρησιμοποιούσαν το βότανο σε ρευματικούς, αρθριτικούς και υπερτασικούς. Παρασκεύαζαν από τους καρπούς ένα σιρόπι για τον πυρετό που εκδήλωναν όσοι έπασχαν από εντερικές παθήσεις και φλεγμονές του ουροποιητικού συστήματος.
Χαρακτηριστικό είναι ότι ακόμα και σήμερα στην παραδοσιακή κινέζικη ιατρική χρησιμοποιούν τα σμέουρα για ενδυνάμωση των νεφρών και πρόληψη της ενούρησης.
Στη Γαλλία φτιάχνουν ένα λικέρ από σμέουρα, το γνωστό φραμπουάζ.
Συστατικά-χαρακτήρας:
Είναι ξηρό, στυπτικό και δροσερό.
Περιέχει φλαβονοειδή, αλκαλοειδή (φραγκανίνη), μηλικό οξύ, βιταμίνες Β1, Β3, C, D και Ε, κιτρικό άλας σιδήρου, χλωρίδιο ασβεστίου, μαγνήσιο, μαγγάνιο, φώσφορο, σελήνιο, πυρίτιο, θείο και τανίνες.
Τα σμέουρα είναι αρωματικά. Περιέχουν μια κρυσταλλοποιήσιμη ζαχαρώδη ουσία, ένα ευώδες πτητικό έλαιο, πηκτίνη, κιτρικά και μηλικά οξέα, μεταλλικά άλατα και νερό.
Η χημική σύνθεση του σμέουρου είναι ύδωρ 84,50%, αζωτούχες ουσίες 1,07%, λιπαρές ουσίες 1,12%, εκχυλισματικές ουσίες 10,68%, κυτταρίνη 3,30% και τέφρα 0,34%.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή:
Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα φύλλα και οι καρποί.
Τα φύλλα συλλέγονται κατά την περίοδο ανάπτυξης του φυτού πριν την ωρίμανση των καρπών. Οι καρποί συλλέγονται όταν ωριμάσουν το καλοκαίρι.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:
Το βότανο δρα ως στυπτικό, τονωτικό, δροσιστικό και επίτοκο
Τα φύλλα της Σμεουριάς χρησιμοποιούνται σε όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, για να ενισχύσουν και να τονώσουν τους ιστούς της μήτρας, να βοηθήσουν στις συσπάσεις και να ελέγξουν τυχόν αιμορραγίες κατά την διάρκεια του τοκετού και μετά από αυτόν. Αυξάνει την παραγωγή γάλατος στις λεχώνες και ανακουφίζει από τις πρωινές αδιαθεσίες των εγκύων.
Χρησιμοποιούμενο μετά την γέννα, μειώνει την διόγκωση της περιοχής και τις αιμορραγίες
Βοηθά στην ομαλή ροή του αίματος κατά τη διάρκεια της εμμηνόρροιας και μειώνουν τις επίμονες κράμπες της περιόδου.
Καθαρίζει και προετοιμάζει το στήθος της μητέρας για να θηλάσει το μωρό.
Τα φύλλα χρησιμοποιούνται ακόμη κατά της διάρροιας, των αιμορροΐδων, της κολπίτιδας, των ορμονικών προβλημάτων
Ως στυπτικό το βότανο χρησιμοποιείται σε ένα ευρύ φάσμα περιπτώσεων όπως διάρροια, λευκόρροια και άλλες παρόμοιες καταστάσεις.
Οι στυπτικές ιδιότητες του Σμέουρου το καθιστούν χρήσιμο για την ανακούφιση της διάρροιας και οι αντισηπτικές του ιδιότητες το καθιστούν χρήσιμο σε πληγές ή αιμορραγίες ούλων και φλεγμονές στόματος και λαιμού.
Τα φύλλα και οι καρποί του φυτού βελτιώνουν τη ν όραση αν χρησιμοποιηθούν για μια χρονική περίοδο. Είναι χρήσιμο για συνδέσμους και τένοντες.
Το έγχυμα των φύλλων είναι χρήσιμο για πλύσεις οφθαλμών και ξέπλυμα των μαλλιών.
Παρασκευή και δοσολογία:
Παρασκευάζεται ως έγχυμα. Ρίχνουμε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε δύο κουταλιές του τσαγιού ξηρό βότανο και το αφήνουμε σκεπασμένο για 10-15 λεπτά. Σουρώνουμε και πίνουμε όσο συχνά θέλουμε. Για την διευκόλυνση της γέννας πίνουμε ένα φλιτζάνι την ημέρα τις τελευταίες οκτώ εβδομάδες της εγκυμοσύνης και κατά την διάρκεια του τοκετού πίνουμε άφθονο ζεστό τσάι του φυτού.
Υπό μορφή βάμματος η δοσολογία είναι 2-4 ml βάμματος τρεις φορές την ημέρα.
Προφυλάξεις:
Αποφεύγουμε τις υψηλές δόσεις φύλλων κατά τα πρώτα στάδια της εγκυμοσύνης, επειδή μπορεί να διεγείρουν τη μήτρα.
Οι καρποί πρέπει να αποφεύγονται από όσους παρουσιάζουν υπολειτουργία και φλεγμονές των νεφρών και πασχόντων από ποδάγρα, λόγω των αυξημένων ουρικών οξέων που περιέχουν.