Δίανθος

Σουσάμι

Βιότοπος – περιγραφή:
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι SESAMUM indicum (Σησάμιον το Ινδικόν) και ανήκει στην οικογένεια των Πεδαλιϊδών. Περιλαμβάνει 37 είδη ποωδών φυτών που είναι ιθαγενή της Ασίας και της Αφρικής. Σημαντικότερο όλων από οικονομική άποψη είναι το S. indicum
Είναι ελαιοφόρο μονοετές φυτό που φτάνει σε ύψος τα 2 μέτρα και ευδοκιμεί στα εύκρατα και τροπικά κλίματα. Έχει βλαστό πολύκλαδο, γωνιώδη, φύλλα ωοειδή, προμήκη, χνουδωτά και άνθη μασχαλιαία, λευκορόδινα, ιώδη ή κίτρινα, με στεφάνη σωληνοειδή, πεντάλοβη. Τα καμπανόσχημα άνθη του φυτού θυμίζουν δακτυλήθρα. Ο καρπός του είναι κάψα τετράχωρη, που μέσα περιέχει πολλά μικρά ελαιοφόρα σπέρματα, μεγέθους 2-3 χιλιοστά, σε σχήμα σταγόνας, με ευχάριστη γεύση. Το χρώμα τους ανάλογα με την ποικιλία μπορεί να είναι αποχρώσεις από κρεμ και καστανό μέχρι μαύρο. Ένα πακετάκι 500 γραμμαρίων περιέχει περίπου 500.000 σπόρους.
Καλλιεργείται σε όλη την Ελλάδα και κυρίως στη Θράκη. Κυριότερες καλλιεργούμενες ποικιλίες στην Ελλάδα είναι η Early Russian, αμερικανικής προέλευσης και πολύ πρώιμη, η Margo αμερικανικής προέλευσης και σχετικά όψιμη και η Δωδεκανήσου, διαλογή του Ινστιτούτου βάμβακος από αυτόχθονα πληθυσμό η οποία παρουσιάζει μεγάλη προσαρμοστικότητα και είναι μεσοπρώιμη.

Ιστορικά στοιχεία:
Είναι μεταξύ των αρχαιότερων καλλιεργούμενων φυτών. Προέρχεται από την Μεσοποταμία, μεταξύ Ευφράτη και Τίγρη, την Ινδία και την ανατολική Αφρική. Διαδόθηκε στην Κίνα, την Ιαπωνία και τις Μεσογειακές χώρες. Πριν από την εποχή του Μωυσή οι Αιγύπτιοι άλεθαν τα σπέρματα και χρησιμοποιούσαν το σουσάμι με τη μορφή αλευριού.
Στην Ινδία το χρησιμοποιούσαν το 2000π.Χ. Οι Ινδοί το θεωρούσαν τον «βασιλιά των σπόρων». Οι θεοί των Ασσυρίων έπιναν κρασί από σουσάμι πριν ορμήσουν στη μάχη, ενώ οι κοινοί θνητοί στις συναλλαγές τους το θεωρούσαν ισάξιο του ασημιού. Οι Κινέζοι και οι Ιάπωνες το χρησιμοποιούσαν σε γιατροσόφια, ενώ σε κινέζικα κείμενα (300π.Χ.) αναφέρουν ότι η καθημερινή του χρήση ενεργοποιεί την ανθρώπινη ευεξία. Αναφέρεται ότι οι Κινέζοι παρήγαγαν αιθάλη με καύση σησαμέλαιου για την παρασκευή της καλύτερης σινικής μελάνης.
Στην Ελλάδα ήταν ο ένας από τους τρεις αρωματικούς σπόρους που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Έλληνες (λινάρι και παπαρουνόσπορος ήταν οι άλλοι δύο). Οι Μυκηναίοι γραφείς το ονόμαζαν Σάσαμα και οι κατοπινοί αρχαιοέλληνες το λέγανε «σήσαμον». Χαρακτηριστικά αναφέρεται η «Κριθαίη σησαμόεσσα» των Ομηρικών Επιγραμμάτων « χυλός κριθαριού αρωματισμένος με σουσάμι». Το «σησαμόπαστο» ήταν στους αρχαίους Έλληνες, έδεσμα πασπαλισμένο με σουσάμι, όπως αναφέρει ο Φιλόξενος (4ος π.Χ. αιώνας). Ο ίδιος αναφέρει και το «σησαμότυρον» το οποίο ήταν ένα είδος ταχινιού ή χαλβά με το οποίο οι αρχαίοι Έλληνες γέμιζαν τα γλυκά.
Σε ποίημα του Αλκμάνου (600π.Χ.) το οποίο παραθέτει ο Αθηναίος «επτά κλίνες και τόσα τραπέζια στεφανωμένα με φραντζολάκια από σπόρους παπαρούνας, με ψωμάκια από λιναρόσπορους και κουλουράκια από σουσάμι».
Ο Ιπποκράτης και ο Γαληνός το χρησιμοποιούσαν για φάρμακο, ενώ στους γάμους στην αρχαία Ελλάδα πρόσφεραν ένα μείγμα ταχινιού με μέλι, όμοιο με τον χαλβά. Οι ρωμαίοι άλεθαν τα σπέρματα του σουσαμιού με κύμινο για την παρασκευή μίας κρέμας που άλειφαν στο ψωμί.
Στην Ανατολή όπου δεν καταναλώνουν γαλακτοκομικά προϊόντα, το σουσάμι μαζί με τα θαλασσινά είναι ο σημαντικότερος προμηθευτής ασβεστίου στην ανθρώπινη τροφή.
Το σουσαμέλαιο χρησιμοποιείται στην ασιατική θεραπευτική και σα λάδι για μασάζ όπου υποτίθεται ότι βοηθά στη χαλάρωση.
Στην Κρήτη παλαιότερα το καλλιεργούσαν για τις ανάγκες της οικογένειας. Σήμερα δεν γίνεται γιατί το κόστος καλλιέργειας του είναι υψηλό, εξ αιτίας του ότι η συλλογή γίνεται με τα χέρια.
Το σησάμι οι Κρητικοί το έβαζαν στα κιοφτέργια (μουσταλευριά), στις μελομακαρούνες (καβουρδισμένο και κοπανισμένο). Σε σησάμι κυλούσαν σα σησαμωτά κουλούρια των Χριστουγέννων. Το μασούσαν ακόμη όσιι είχαν ξίδα (καύσος στομάχου) και ιδίως οι έγκυες γυναίκες. Οι τουρκοκρήτες έκαναν τις σησαμόπηττες (παστέλια) και τις πουλούσαν στο δρόμο.

Συστατικά-χαρακτήρας:
Περιέχει 9.8% πρωτεΐνη, 52.5% λίπος, 15-20% υδατάνθρακες, 3% φυτικές ίνες, 1,2% ασβέστιο, 0,54% φωσφόρο, 0,01% σίδηρο. Επιπλέον είναι πλούσιο σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β, βιταμίνη Ε, μέταλλά, ιχνοστοιχεία και ουσίες με σημαντικές αντιοξειδωτικές ιδιότητες.
Τα αμινοξέα που περιέχει (μεθειονίνη, τρυπτοφάνη, λευκίνη, αργινίνη) του προσδίδουν υψηλή διατροφική αξία.
Είναι τρόφιμο επιλογής για άτομα που δεν καταναλώνουν κρέας, Αυτό συμβαίνει γιατί όταν το σουσάμι καταναλωθεί μαζί με τρόφιμα που περιέχουν λυσίνη, όπως ξηρούς καρπούς και όσπρια, η πρωτεΐνη που προκύπτει αγγίζει την βιολογική αξία των ζωικών πρωτεϊνών, είναι δηλαδή υψηλής βιολογικής αξίας και βιοδιαθεσιμότητας.
Η υψηλή θρεπτική αξία του οφείλεται στα λιπαρά οξέα που περιέχει. Από αυτά το 45% είναι μονοακόρεστα, το 40% πολυακόρεστα και μόλις το 15% κορεσμένα. Τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, δεν παράγονται από τον οργανισμό και είναι αναγκαία η λήψη τους μέσω της τροφής.

Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή:
Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται οι σπόροι των καρπών του φυτού. Οι σπόροι μαζεύονται 12 εβδομάδες μετά την σπορά. Η σουσαμιά κόβεται και αποξηραίνεται σε δεμάτια. Τα περικάρπια ανοίγουν σιγά σιγά και πέφτει έξω το σουσάμι. Από εκεί προέρχεται και η ρήση «Σουσάμι άνοιξε!».

Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:
Το σουσάμι είναι ένα τρόφιμο που συμβάλει σημαντικά τόσο στην πρόληψη όσο και στην αντιμετώπιση χρόνιων νοσημάτων με υψηλή συχνότητα εμφάνισης στον πληθυσμό.
Δρα ως αντιυπερτασικό, αντιθρομβωτικό, υπακτικό, αντικαρκινικό, αντιοξειδωτικό, αντιγηραντικό.
Η αντιυπερτασική – αντιθρομβωτική δράση του φυτού οφείλεται στη σησαμίνη που περιέχει η οποία αναστέλλει την αύξηση της πίεσης και την δημιουργία των εγκεφαλικών θρόμβων. Έτσι προλαμβάνει τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου. Η δράση αυτή της σησαμίνης αυξάνεται με την παρουσία της βιταμίνης Ε.
Η αντικαρκινική δράση του βοτάνου οφείλεται στη σησαμόλη που περιέχει και η οποία αναστέλλει σε μεγάλο βαθμό την δράση των ελευθέρων ριζών. Συνεπώς δρα προστατευτικά εναντίον του καρκίνου.
Η αντιοξειδωτική του ιδιότητα, συσχετίζεται με την μείωση της ευαισθησίας των λιποπρωτεϊνών στην οξείδωση (κυρίως της LDL), μέσω της δράσης της σησαμινόλης. Έτσι προστατεύει τα αγγεία από τη δημιουργία της αθηρωματικής πλάκας.
Επιπρόσθετα το σελήνιο που περιέχει έχει συσχετισθεί με σημαντική αντιοξειδωτική δράση στον οργανισμό, γιατί αποτελεί συστατικό ενός αντιοξειδωτικού συστήματος (της οξειδάσης της γλουταθειόνης) η οποία αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα αμυντικά συστήματα του οργανισμού έναντι της δράσης των ελευθέρων ριζών.

Το σουσάμι είναι ωφέλιμη τροφή για αθλητές διότι μειώνει τον κίνδυνο πρόκλησης μυϊκών τραυματισμών, βασική αιτία των οποίων είναι το οξειδωτικό στρες, το οποίο εμφανίζεται λόγω της αυξημένης παραγωγής ριζών.
Η αντιγηραντική ιδιότητα του φυτού οφείλεται στη μεγάλη περιεκτικότητα σε βιταμίνη Ε και της δράσης των λιγνανών, δηλαδή της σησαμινόλης και της σασαμίνης.
Η κατανάλωσης συνεπώς του σουσαμιού ή των προϊόντων του (ταχίνι, χαλβάς) είναι απαραίτητη για την ισορροπημένη διατροφή και την σωστή λειτουργία του οργανισμού.
Σπόροι και ταχίνι είναι δυναμωτικά για άτομα που αναρρώνουν, για τα οστά, τα δόντια, τα νεύρα και τον εγκέφαλο. Τακτική κατανάλωση κάνει τα μαλλιά λαμπερά και πλούσια, ενώ αυξάνει το γάλα στις θηλάζουσες.
Ενισχύει την εμμηνόρροια και προλαμβάνει την τριχόπτωση και τους πονοκεφάλους.
Λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε ασβέστιο και αιθέρια λιπαρά οξέα, συνίσταται προληπτικά κατά της οστεοπόρωσης.

Παρασκευή και δοσολογία:
Το χρησιμοποιούμε σε κουλούρια, ψωμί, γλυκά (χαλβά, παστέλι κ.α.), ενώ με ταχίνι παρασκευάζουμε ταχινόσουπα και ταχινόπιτα.

Προφυλάξεις:
Δεν έχει παρενέργειες. Απλά διατηρούμε τον χρυσό κανόνα. Τρώμε με μέτρο.