Ασπερούλα
Ασπερούλα η εύοσμος
Βιότοπος – περιγραφή:
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι ASPERULA odorata (Ασπερούλα η εύοσμος ή Τραχύδιον το εύοσμον). Ανήκει στην οικογένεια των Ρουβιϊδών και την συναντούμε με το όνομα Ασπερούλα. Είναι σπάνιο φυτό στην Ελλάδα και συνήθως το συναντούμε σε ορεινούς τόπους της Θεσσαλίας και της Βόρειας Ελλάδας σε διάφορες ποικιλίες. Υπάρχουν περίου 180 ποικιλίες του φυτού. Μία από αυτές είναι η Ασπερούλα του Ταυγέτου (ASPERULA taygetea) την οποία συναντούμε στη Δυτική Κρήτη, Κύθηρα, Αντικύθηρα, νοτιοανατολική Πελοπόννησο. Πρόκειται για φυτό που έχει χαρακτηρισθεί σπάνιο και προστατεύεται με το Π.Δ. 67/1981.
Η Ασπερούλα η εύοσμος είναι διαδεδομένη στα δάση των φυλλοβόλων δέντρων και ιδίως της οξυάς, όπου πολλές φορές σχηματίζει σημαντικές αποικίες.
Είναι κοινό βότανο στην Ευρώπη και την Δυτική Ασία.
Είναι φυτό ποώδες και πολυετές. Φύλλα λογχοειδή, σπονδυλωτά σε ομάδες από 6 έως 8, σχεδόν λεία, όχι πολύ λαμπερά, που φέρουν στα χείλη τους πολύ μικρά αγκάθια. Στέλεχος όρθιο, τετράγωνο με ευχάριστη ευωδιά. Τα άνθη είναι λευκά, μικρά κωδονοειδή, με 4 λοβούς σε ταξιανθίες. Φτάνει σε ύψος τα 30 εκατοστά.
Ιστορικά στοιχεία:
Το όνομα του φυτού προέρχεται από το λατινικό asper = τραχύ και την κατάληξη ula που σημαίνει μικρό θηλυκό.
Από το 1500 οι Αλσατοί και οι Γερμανοί παρασκεύαζαν το περίφημο Μάιντρανκ, οινοπνευματούχο ποτό με άρωμα Ασπερούλας. Το ονόμαζαν και «Μαγιάτικο κρασί» γιατί ήταν το κρασί που έπιναν την Πρωτομαγιά. Το παρασκεύαζαν με το μούλιασμα του βοτάνου μέσα σε ελαφρά γλυκό άσπρο κρασί, το οποίο είχε ιδιότητες τονωτικές και υποβοηθητικές της πέψης. Η κατάχρηση του κρασιού αυτού μπορούσε να προκαλέσει διαταραχές της μνήμης.
Την Ασπερούλα σε αντίθεση με άλλα βότανα, όταν αποξηραίνεται αυξάνει το άρωμα της. Αυτός ήταν ο λόγος για τον οποίο στο παρελθόν την χρησιμοποιούσαν ευρέως για το στρώσιμο του σπιτιού ή της εκκλησίας, σαν χαλί στο πάτωμα και αρωματικό της ατμόσφαιρας. Την χρησιμοποιούσαν ακόμη για το γέμισμα των στρωμάτων και τον αρωματισμό των κλινοσκεπασμάτων. Με τα άνθη και τα φύλλα του φυτού έφτιαχναν ένα εξαιρετικό τσάι. Ο Γκέραρντ έγραφε ότι την έβαζαν στο κρασί «για να κάνουν ευτυχισμένο αυτόν που θα το πιει».
Το βότανο χρησιμοποιείται ακόμη για σιρόπι, αρωματισμό μπύρας, σε μπράντι, λουκάνικα, ζελέ, μαρμελάδα, αναψυκτικά και παγωτά.
Συστατικά-χαρακτήρας:
Το φυτό περιέχει ασπερουλοσίδιο το οποίο αναδίδει οσμή κουμαρίνης η οποία είναι γλυκιά όταν ξεραθεί το φυτό, ανθρακινόνες, φλαβονοειδή, ιριδοειδή (βιοχημικές ουσίες που παράγει το φυτό ως άμυνα κατά της μόλυνσης και άλλων απειλών), τανίνη, κιτρικό οξύ και ρουβιχλερικό οξύ. Η κουμαρίνη βρίσκεται σε μεγάλη ποσότητα μέσα στο φυτό και έχει υπνωτικές και ναρκωτικές ιδιότητες.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή:
Η Ασπερούλα ανθίζει από Απρίλιο μέχρι Ιούνιο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούμε τις ανθισμένες κορυφές και ολόκληρο το φυτό το οποίο συλλέγουμε πριν ανθίσει καλά.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:
Δρα ως καθαρτικό, διαλυτικό, ελαφρό διουρητικό και εφιδρωτικό. Έχει ιδιότητες στυπτικές, τονωτικές και αντισηπτικές.
Συνίσταται στην αρχή της λιθιάσεως νεφρού και χοληδόχου κύστης, σε οδυνηρά έμμηνα, νευραλγίες. Επίσης είναι χρήσιμο κατά του ικτέρου, είναι χωνευτικό γιατί διευκολύνει την πέψη, ηρεμιστικό κι πολύ ευεργετικό σε περιπτώσεις αϋπνίας.
Η κουμαρίνη και τα φλαβονοειδή που περιέχει το φυτό ενισχύουν τα τριχοειδή αγγεία και το κάνουν χρήσιμο για περιπτώσεις φλεβίτιδας και κιρσών.
Εξωτερικά ως κατάπλασμα το φυτό κοπανισμένο χρησιμοποιείται σε κεφαλόπονους, τραύματα και χτυπήματα.
Στην ομοιοπαθητική χρησιμοποιούν το φυτό για την παρασκευή ενός βάμματος που χρησιμοποιείται εναντίον της μητρίτιδας.
Η Ασπερούλα ακόμη δρα ως εντομοαπωθητικό και ειδικά εναντίον του σκώρου.
Παρασκευή και δοσολογία:
Παρασκευάζεται ως έγχυμα. Ρίχνουμε δύο κουταλάκια του γλυκού ξηρό βότανο σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό, το σκεπάζουμε και το αφήνουμε για 10 λεπτά. Σουρώνουμε και πίνουμε πρωί και βράδυ.
Για εξωτερική χρήση το παρασκευάζουμε ως αφέψημα βράζοντας 30-50 γραμμάρια του βοτάνου σε ένα λίτρο νερό για 5 λεπτά. Όμως και τα φρέσκα φύλλα μπορούν να πολτοποιηθούν και να χρησιμοποιηθούν ως κατάπλασμα σε εξωτερικά τραύματα, φλεβίτιδα και κιρσούς.
Προφυλάξεις:
Η κατάχρηση κρασιού με ασπερούλα μπορεί να προκαλέσει διαταραχές μνήμης. Σε υψηλές δόσεις το βότανο μπορεί να προκαλέσει πονοκέφαλο, ίλιγγο ή υπνηλία λόγω της τοξικότητας της κουμαρίνης