Δίανθος

Κουνουπίδι

Βιότοπος – περιγραφή:
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι BRASSICA oleracea var. botrytis (Κράμβη η λαχανώδης, ποικιλία Βοτρύτης). Το συναντούμε με τις ονομασίες κουνουπίδι, λευκοκράμβη ή καρναμπίκι. Ανήκει στην οικογένεια των Σταυρανθών η οποία περιλαμβάνει ογδόντα περίπου είδη, όπως το μαρούλι, λάχανο, το μπρόκολο, η μάππα, τα λαχανάκια Βρυξελλών, το αγριολάχανο, το γογγύλι, το γουλί κ.α.
Είναι ποώδες διετές φυτό που καλλιεργείται ως ετήσιο. Το ύψος του μπορεί να φτάσει τα 80 εκατοστά. Τα φύλλα του είναι μακριά, πλατιά και σαρκώδη και τα εσωτερικά γέρνουν προς το κέντρο του φυτού με σκοπό να προστατέψουν το φυτό από διάφορους παράγοντες όπως βροχή, χώμα και έντομα, τόσο στην αρχή της ανάπτυξης του φυτού όσο και μετά. Στην κορυφή του σχηματίζεται μία συμπαγής μάζα από υπερτροφικά άνθη και σαρκώδεις μίσχους που λέγεται ανθοκεφαλή. Η διάμετρός της κυμαίνεται από 25-30 εκατοστά.

Ιστορικά στοιχεία:
Το κουνουπίδι καλλιεργείται στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου εδώ και 2.000 χρόνια. Υπάρχουν αναφορές για αυτό τόσο στην αρχαία Ελλάδα όσο και στην Αίγυπτο. Είναι η Λευκοκράμβη ή Κραμβοσπάραγο των αρχαίων. Αναφέρεται ότι τους σπόρους και τα φύλλα του φυτού τα ανακάτευαν με σίλφιο στην περιοχή της Κυρηναικής και τα χρησιμοποιούσαν σε δαγκώματα ποντικιών και σκύλων.
Τον 16ο αιώνα ξεκίνησε η καλλιέργεια του και σε περιοχές της Δυτικής Ευρώπης.
Στη λαϊκή ιατρική χρησιμοποιήθηκε για επιθέματα πληγών από εκδορές, σε καταπλάσματα σε περιπτώσεις πόνων στα πλευρά, ρευματισμούς, μαστίτιδα και ως αντιγαλακταγωγό. Επίσης σε προβλήματα ποδάγρας, μεγαλοσπληνίας, ψώρα, λέπρα και εγκαύματα.

Συστατικά-χαρακτήρας:
Είναι βότανο πλούσιο σε νερό, βιταμίνη C, Α (καροτίνη), κάλιο, φώσφορο, ασβέστιο. Έχει πολύ λίγες θερμίδες (23 kcal στα 100 gr τροφίμου).
Το κουνουπίδι περιέχει υδατάνθρακες, σάκχαρα, φυτικές ίνες, λίπος, πρωτεΐνη και πολλές βιταμίνες και στοιχεία όπως θειαμίνη, ριβοφλαβίνη, νιασίνη, παντοθενικό οξύ, βιταμίνη Β6, φολικό οξύ, βιταμίνη C, ασβέστιο, σίδηρο, μαγνήσιο, φώσφορο, κάλιο, ψευδάργυρο.

Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή:
Το κουνουπίδι καλλιεργείται από το Μάιο μέχρι τον Αύγουστο. Σπέρνεται σε φυτώρια και μετά την πάροδο 1 μήνα, αφού βλαστήσουν, μεταφυτεύονται στο χωράφι.
Ανάλογα με την ποικιλία και την καλλιέργεια η συγκομιδή γίνεται 5 περίπου μήνες μετά τη σπορά. Όταν η ανθοκεφαλή πάρει το συνηθισμένο σχήμα κόβεται μαζί με 3-4 φύλλα που την προστατεύουν κατά τη μεταφορά και από το φως.
Το κουνουπίδι όταν είναι φρέσκο πρέπει να είναι λευκό, χωρίς μαύρες κηλίδες και αρκετά βαρύ για τον όγκο του. Τα φύλλα που το σκεπάζουν χρησιμεύουν για να προστατεύουν το λουλούδι από τον ήλιο. Υπάρχει και μία ποικιλία του φυτού που το χρώμα του είναι κόκκινο.

Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:
Το κουνουπίδι είναι μία τροφή με εξαιρετικές θεραπευτικές ιδιότητες. Είναι ιδανικό για όσους θέλουν να χάσουν βάρος γιατί δεν περιέχει λίπος και έχει λίγες θερμίδες. Είναι άριστο υποκατάστατο της πατάτας.
Είναι πλούσιο σε βιταμίνη C και δρα ως ισχυρό αντιοξειδωτικό που βοηθά στην διαμόρφωση ενός ισχυρού ανοσοποιητικού συστήματος στον οργανισμό. Αυτό γίνεται γιατί περιέχει υψηλά επίπεδα γλυκοζιδάσης η οποία είναι ένας ισχυρότατος αντικαρκινικός παράγοντας. Προλαμβάνει την γήρανση του δέρματος και βοηθά στην επούλωση των πληγών.
Οι αντικαρκινικές ιδιότητες του φυτού εντυπωσιάζουν. Η ανάμιξη του κουνουπιδιού με το ανθρώπινο σάλιο δημιουργεί ισοθειοκυανίνη, η οποία είναι χρήσιμη για την ενεργοποίηση των ηπατικών ενζύμων που βοηθούν στην αποτοξίνωση των χημικών ουσιών που δημιουργούν τον καρκίνο. Η ισοθειοκυανίνη μαζί με ένα ακόμη ενεργό συστατικό του φυτού, τη σουλφοραφάνη εμποδίζουν τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων. Ο κίνδυνος εκδήλωσης διαφόρων μορφών καρκίνου όπως του στήθους, του πνεύμονα, του ήπατος, του προστάτη, του παχέως εντέρου και του παγκρέατος μειώνεται. Η σουλφοραφάνη προάγει την απόπτωση των καρκινικών κυττάρων στο μελάνωμα ή τη λευχαιμία, εμποδίζει την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων του μαστού ακόμη και στα τελευταία στάδια της ανάπτυξης τους και προστατεύει το δέρμα από τις καρκινικές επιδράσεις του ήλιου.
Οι ινδόλες και συγκεκριμένα η ινδόλη -3 – καρβινόλη είναι μία ακόμη ουσία του φυτού που βοηθά στη μεταβολή του επιπέδου των οιστρογόνων για την πρόληψη του καρκίνου του μαστού και του καρκίνου του προστάτη. Βοηθά επίσης το συκώτι και το αίμα να αποτοξινωθούν και συμβάλλει στη θεραπεία διαταραχών των νεφρών, της ουροδόχου κύστης, της υψηλής αρτηριακής πίεσης, της αρθρίτιδας, της δυσκοιλιότητας και του άσθματος.
Η αλλικίνη που περιέχει το κουνουπίδι, βοηθά στη μείωση του κίνδυνου εκδήλωσης εγκεφαλικού επεισοδίου και βοηθά στην καλή υγεία της καρδιάς. Το σελήνιο και η βιταμίνη C ενισχύουν το ανοσοποιητικό και διατηρούν σε υγιές επίπεδο την χοληστερόλη. Οι διαλυτές φυτικές ίνες που περιέχει το φυτό συμβάλουν στη μείωση της LDL – χοληστερόλης και προλαμβάνουν τον καρκίνο του παχέως εντέρου. Το φολικό οξύ που περιέχει βοηθά στην εγκυμοσύνη και προστατεύει από καρδιακά νοσήματα.

Παρασκευή και δοσολογία:
Αυτό που πρέπει να προσέχουμε στο μαγείρεμα του κουνουπιδιού είναι η δυνατή φωτιά διότι καταστρέφει μεγάλο μέρος των θεραπευτικών συστατικών του φυτού. Ο καλύτερος τρόπος είναι να το μαγειρεύουμε στον ατμό γιατί έτσι διατηρεί το μεγαλύτερο μέρος των θεραπευτικών του ιδιοτήτων. Βέβαια το βότανο ωμό διατηρεί όλες τις θεραπευτικές του ιδιότητες αλλά το στομάχι μας πολλές φορές διαμαρτύρεται για να το χωνέψει. Καλό είναι να «ακούμε» τον οργανισμό μας αν δυσκολεύεται να το αφομοιώσει και να το τρώμε έτσι ώστε να το χωνεύουμε δίχως κανένα πρόβλημα. Χαρακτηριστικά ο Διονύσιος Πύρρος ο Θετταλός έγραφε στο «εγκόλπιο των ιατρών» ότι « η κράμβη, ήτοι το κραμβολάχανον είναι κακοχώνευτον και βαρυστόμαχον, ωμή εσθιομένη όμως διαλύει την μέθην των ανθρώπων».
Το κουνουπίδι μαγειρεύεται με πολλούς τρόπους, αλλά όταν το βράζετε αφήνει πολύ έντονη και όχι πολύ ευχάριστη οσμή, σε όλο το σπίτι. Για να αποφύγετε τη μυρωδιά μπορείτε να βάλετε μέσα στο νερό όπου βράζει το κουνουπίδι μια φέτα ψωμί ή ένα λεμόνι ή ένα κρεμμύδι ή να βρέξετε ένα βαμβάκι με ξίδι και να το τοποθετήσετε πάνω στο καπάκι της κατσαρόλας. Θα εξαφανίσει κάθε μυρωδιά.

Προφυλάξεις:
Τα κραμβοειδή στο σύνολό τους αντενδείκνυνται σε προβλήματα δυσπεψίας, αρθριτισμού και λιθιάσεων διότι περιέχουν οξαλικό ασβέστιο. Βέβαια το κουνουπίδι περιέχει την μικρότερη ποσότητα οξαλικού ασβεστίου σε σύγκριση με τα άλλα είδη των κραμβοειδών.
Όσοι έχουν προβλήματα με τον θυρεοειδή πρέπει να αποφεύγουν την κατανάλωση του αν δεν είναι μαγειρεμένο. Το ωμό κουνουπίδι περιέχει βρογχοκηληγόνα που επηρεάζουν την λειτουργία του θυρεοειδούς . Το μαγείρεμα απενεργοποιεί τις ουσίες αυτές.