Ντομάτα
Ντομάτα
Βιότοπος – περιγραφή:
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι SOLANUM lycopersicum (Σολανό το λυκοπερσικό ή Σολανό το εδώδιμο). Ανήκει στην οικογένεια των Σολανιδών.
Κατάγεται από την νότιο Αμερική όπου αυτοφύεται.
Η ντομάτα είναι ποώδες φυτό, ετήσιο στις κλιματικές συνθήκες της Ευρώπης και πολυετές στις τροπικές χώρες. Αναπτύσσεται με πλούσιο ριζικό σύστημα. Ο βλαστός διακλαδίζεται και φτάνει σε ύψος το 1 μέτρο και πλέον. Έχει την τάση να ξαπλώνει στο έδαφος. Τόσο ο βλαστός όσο και τα φύλλα του είναι σύνθετα, έχουν χνούδι και ρητινώδεις εκκρίσεις με τη γνωστή χαρακτηριστική έντονη μυρουδιά. Τα άνθη του φυτού είναι μικρά, κίτρινα σε απλή ή διπλή ταξιανθία και αυτογονιμοποιούνται. Ο καρπός είναι η γνωστή μας ντομάτα. Οι χρωστικές ουσίες καροτίνη και λυκοπίνη που βρίσκονται σε όλη τη μάζα της ντομάτας χρειάζονται για τον σχηματισμό τους θερμοκρασίες από 24 βαθμούς Κελσίου και πάνω. Κατά την ωρίμανση του καρπού ελαττώνεται το άμυλο και τα οξέα του και αυξάνονται τα σάκχαρα.
Ιστορικά στοιχεία:
Βότανο γνωστό εδώ και εκατονταετίες. Κατάγεται όπως και το όνομά της «τομάτλ» από το Περού. Κατά την εποχή της κατάκτησης τους από τους Ισπανούς, οι ινδιάνοι του Περού και του Μεξικού καλλιεργούσαν ήδη πολλές ποικιλίες. Στην Ευρώπη το εισήγαγαν οι Ισπανοί στα μισά του 16ου αιώνα και στην Ελλάδα οι καπουτσίνοι μοναχοί προς το τέλος της Τουρκοκρατίας. Το φυτό αναφέρεται σε βελγικό έργο φαρμακευτικών φυτών του 1557.
Στην Ευρώπη θεωρούσαν την ντομάτα τοξική και δεν χρησιμοποιήθηκε στην διατροφή παρά μόνο κατά το τέλος του 18ου αιώνα.
Στην αρχή πίστευαν ότι ο καρπός του φυτού είναι ανθυγιεινός ιδίως για όσους έπασχαν από αρθρίτιδα. Πίστευαν ακόμη ότι ο καρπός όταν τρώγεται φέρνει οξαλουρία και αυτό είχε παρατηρηθεί κατά το καλοκαίρι, που τρώγεται πολύ η ντομάτα. Η οξαλουρία όμως αυτή είναι παροδική και δεν συντελεί στην άθροιση οξαλικών αλάτων στον οργανισμό. Το εναντίον φεύγει χωρίς να κάνει κανένα κακό.
Αργότερα αναθεωρήθηκε η άποψη αυτή και η καλλιέργεια της διαδόθηκε γρήγορα.
Στην Κρήτη είχαν υποδεχθεί το φυτό με καχυποψία. Σύντομα όμως εντόπισαν τις θεραπευτικές της ιδιότητες. Την χρησιμοποιούσαν κατά των μολύνσεων των πληγών και ως μαλακτικό με ζάχαρη, για τους δοθιήνες και το χαλάζιο του ματιού. Πίστευαν ότι οι πάσχοντες από νεφρά δεν έκανε να τρων ντομάτες. Τον χειμώνα τις έκαναν πελτέ «τση κουρούπας» (στην άλμη) «λιόκαφτες – σχίζονται στην μέση γίνονται ορμαθός και ξεραίνονται στον ήλιο». Τσι «λαϊνάτες» (αχλαδόσχημες) τις έκαναν γλυκό του κουταλιού.
Συστατικά-χαρακτήρας:
Ολόκληρο το φυτό περιέχει ένα ισχυρό αλκαλοειδές την σολανίνη. Αντίθετα ο καρπός περιέχει μόνο ίχνη σολανίνης (0,007%). Η σάρκα του καρπού είναι πλούσια σε σαπωνίνη. Περιέχει μία χρωστική ουσία (την λυκοπίνη), καροτίνη, σημαντική ποσότητα βιταμίνης C, κιτρικό οξύ, οξαλικό οξύ, μηλικό οξύ, καθώς και μερικά άλλα οργανικά οξέα, ένα έλαιο και ισταμίνη. Ο καρπός περιέχει ακόμη το αντιβιοτικό τοματίνη. Το οξαλικό οξύ που περιέχει το βότανο όταν ο καρπός ωριμάζει ελαττώνεται.
Μερικά άτομα είναι ευαίσθητα και αντιδρούν στη πρόσληψη καρπού ντομάτας, από μια ευαισθητοποίηση του πεπτικού, που οφείλεται στη σαπωνίνη, τη σολανίνη και την ισταμίνη. Η ντομάτα έχει πολύ μικρή θρεπτική αξία από άποψη παραγωγής θερμίδων, επειδή περιέχει πάρα πολύ νερό (94%). Πάντως παρά την περιεκτικότητα της σε βιταμίνη c (25 χιλιοστόγραμμα στα 100 γραμμάρια νωπών καρπών) και σε καροτίνη (προβιταμίνη Α=3,3 χιλιοστόγραμμα στα 100 γραμμάρια), η ντομάτα αποτελεί ενδιαφέρουσα τροφή.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή:
Ανθίζει από τον Ιούνιο μέχρι τον Οκτώβριο. Χρησιμοποιούμε τους ώριμους καρπούς.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:
Η ντομάτα καθαρίζει το αίμα από τις τοξίνες. Ο φυσικός χυμός της ντομάτας έχει αντιόξινες ιδιότητες και όταν πίνεται μόνος του ή με γεύματα χωρίς υδατάνθρακες (άμυλο ή ζάχαρη) αποτοξινώνει τον οργανισμό και επιπλέον κάνει καλό στο δέρμα και το πρόσωπο (σπυριά, ακμή εφηβικής ηλικίας). Βοηθά τους διαβητικούς και τους απαλλάσσει από δίψα και ζαλάδες.
Έχει διουρητικές και υπακτικές ιδιότητες.
Η ντομάτα προλαβαίνει το σκορβούτο, ωφελεί τους ρευματισμούς, την αρθρίτιδα, τη νεφρίτιδα και τη δυσκοιλιότητα. Ενισχύει την όραση, ωφελεί τα κουρασμένα μάτια (λόγω του ιτεϊλικού οξέως που περιέχει) και το νευρικό σύστημα. Τα φύλλα της ντοματιάς, λόγω της ιδιαίτερης μυρωδιάς τους απομακρύνουν τα έντομα (κουνούπια, σφήκες κ.α.). Όσοι υποφέρουν από αρθριτισμό μπορούν να πίνουν καθημερινά 1-2 λίτρα χυμού από ώριμες ντομάτες. Όσοι πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη, απαλλάσσονται από την δίψα, την πολυουρία, τις ζαλάδες και τα άλλα συμπτώματα που τους απασχολούν με συστηματική ντοματοφαγία. Αν ο ασθενής τρώει 2-3 κιλά ώριμες ντομάτες ή πίνει τον χυμό τους μετά από λίγες ημέρες το σάκχαρο μειώνεται από τα ούρα και ελαττώνεται η αυξημένη αναλογία του στο αίμα.
Στην ομοιοπαθητική χρησιμοποιείται ένα βάμμα βγαλμένο από το φυτό όταν ακόμη είναι πράσινο, εναντίον ορισμένων πονοκεφάλων και των ρευματισμών.
Τα φύλλα της ντομάτας είναι κατάλληλα για μαλακτικά καταπλάσματα.
Παρασκευή και δοσολογία:
Για το φαγητό βέβαια δεν χρειάζονται οδηγίες. Γενικά όμως πρέπει να γνωρίζουμε ότι όσο πιο ώριμη είναι η ντομάτα τόσο πιο ωφέλιμη είναι. Οι περισσότεροι από άγνοια προτιμούν τις μισο-ώριμες ντομάτες, ιδιαίτερα αν τις θέλουν για σαλάτα γιατί τις θεωρούν καλύτερες αλλά κάνουν λάθος.
Όπως αναφέραμε η ντομάτα κάνει καλό στο πρόσωπο και το δέρμα. Για να φτιάξετε μια μάσκα προσώπου ρίξτε δύο ντομάτες στον αποχυμωτή και ένα λεμόνι χωρίς τη φλούδα και κομμένο μικρά κομματάκια. Με τον χυμό αλείφετε το πρόσωπο. Αφήνετε τη μάσκα για 25 λεπτά και μετά ξεπλένετε.
Προφυλάξεις:
Δεν είναι κατάλληλη τροφή για υπερχλωριδικούς. Μερικές φορές σε ανθρώπους που υποφέρουν από εκζέματα, αυτά ερεθίζονται όταν καταναλώνουν ντομάτες. Θεωρούν έτσι ότι οι ντομάτες είναι βλαβερές για αυτούς. Στην πραγματικότητα ο ερεθισμός αυτός είναι αποτέλεσμα της αποτοξινωτικής δράσης της ντομάτας. Μετά από λίγες ημέρες ο ερεθισμός αυτός εξαφανίζεται.