Δίανθος

Πικραγγουριά

Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Ecbalium elaterium και ανήκει στην οικογένεια των Κολοκυνθωδών. Το συναντούμε με τα ονόματα πικραγγουριά, αγραγγουριά, πεταχτούλα, κοπραγκουρά και εκβάλιον. Είναι φυτό που μπορεί να φτάσει το 1 μέτρο ύψος, ελαφρώς σαρκώδες με πυκνές αδρές τρίχες και έρποντες βλαστούς. Χαρακτηριστικοί είναι οι κυλινδρικοί καρποί της. Μοιάζουν με μικρά αγγούρια, είναι πολύ τριχωτοί και έχουν μήκος περίπου 5 εκατοστά. Όταν ωριμάζουν σπάνε και τινάζουν με ορμή ένα υγρό γεμάτο σπόρους, το οποίο είναι πολύ ερεθιστικό για το δέρμα. Το συναντούμε στις άκρες των δρόμων, σε κατολισθήσεις, σε χέρσα εδάφη σε χαμηλό και μέσο υψόμετρο. Τα άνθη του είναι κίτρινα, αρσενικά και θηλυκά, με τα αρσενικά να έχουν 5 πέταλα (βγαίνουν το καλοκαίρι σε μικρά τσαμπιά), ενώ τα θηλυκά βγαίνουν μοναχικά στο τέλος μιας μακριάς ουράς.
Φυτό πολύ γνωστό από την αρχαιότητα. Το θεωρούσαν πανφάρμακο για όλες τις αρρώστιες.
Ο Ιπποκράτης συνιστούσε για καρκίνους του πεπτικού συστήματος -«καρκίνου γενομένου ..διδόναι πίνειν ελατήριον»-, σημειώνοντας ότι ο ασθενής έπρεπε να είναι σε καλή φυσική κατάσταση για να το πιει, μια και το ρόφημα είναι ισχυρό καθαρτικό.
Ο Πλίνιος αναφέρει ότι από τη πικραγγουριά παρασκευάζεται το «ελατήριον», ο αποξηραμένος στον ήλιο χυμός του καρπού, που θεωρούσε ότι βοηθά για πολλές αρρώστιες των ματιών, των δοντιών, των όγκων των αυτιών, την κώφωση, την ψώρα και άλλα. Ο Θεόφραστος αναφέρει τις ρίζες της για την θεραπεία σε ψωρίαση των ζώων.
Παρά το γεγονός ότι στο παρελθόν το «ελατήριον» της πικραγγουριάς χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον, η πραγματικότητα είναι ότι το βότανο αυτό πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή και μόνο μετά από συμβουλή ιατρού ή έμπειρου βοτανοθεραπευτή. Δόση μεγαλύτερη των 6 γραμμαρίων αρκεί για να επιφέρει τον θάνατο. Δόση ενός γραμμαρίου είναι ικανή να προκαλέσει φλεγμονή στον βλεννογόνο του στομάχου και να φέρει έντονους εμετούς και πόνους. Είναι βίαιο καθαρτικό και διουρητικό και κατά τον Θεόφραστο οι τρομεροί εμετοί που προκαλεί είναι σημάδι της δύναμης του βοτάνου. Η αναρρόφηση μία μόνο σταγόνας από τον χυμό των καρπών της μπορεί να προκαλέσει φοβερή καταρροή της μύτης για μία ολόκληρη εβδομάδα και να αποσυμφορήσει τελείως τον ρινικό βλεννογόνο. Αυτός ήταν και ο λόγος που το χρησιμοποιούσαν στη θεραπεία της ιγμορίτιδας.
Το «ελατήριον» προέρχεται όπως αναφέραμε από το υγρό που βγαίνει από τους καρπούς του φυτού. Περιέχει τις ενεργείς ουσίες ελατετρίνη, αλφαελατετρίνη, μπεταελατετρίνη, πικρά γλουκονικά και άλλα.
Το χρησιμοποιούσαν εσωτερικά ενάντια στην επίμονη δυσκοιλιότητα συνοδευόμενη με ατονία των εντέρων για την απελευθέρωση του οργανισμού όσο πιο γρήγορα γίνεται από την συγκέντρωση υγρών σε οιδήματα, ακολουθούμενα από νεφρικές παθήσεις, παθήσεις του συκωτιού (κίρρωση ήπατος και χρυσή) ρευματισμούς, παράλυση και έρπη ζωστήρα. Η δόση που χρησιμοποιούσαν ήταν 0,05 γραμμάρια. Εξωτερικά το χρησιμοποιούσαν για την ιγμορίτιδα και για εντριβές και καταπλάσματα στις επώδυνες κλειδώσεις (ρευματισμούς).
Τελικά μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το βότανο αυτό καλύτερο είναι να το αποφεύγουμε με δεδομένο ότι σήμερα υπάρχουν πολλά άλλα ασφαλή βότανα για τις ίδιες παθήσεις, που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε. Καλό όμως είναι να το γνωρίζουμε και να ενημερώνουμε, ιδιαίτερα τα παιδιά μας, ότι πρέπει να αποφεύγουμε την επαφή με τους καρπούς του φυτού, μια και στην περίοδο ωρίμανσης όπως αναφέραμε, η απλή επαφή με τον καρπό μπορεί να προκαλέσει το πέταγμα του χυμού με πίεση πάνω μας, πράγμα καθόλου ευχάριστο μια και είναι εξαιρετικά ερεθιστικό.