Ραδίκι
Ραδίκι
Η επιστημονική ονομασία του βοτάνου αυτού είναι Cichorium intybus L. (Κιχώριο το Ίντυβο) και στην χώρα μας το συναντούμε με τις ονομασίες ραδίκι, πίκρα, πικροκόλλα, πικρομάρουλο, πικροράδικο κ.α. Υπάρχουν πολλά και διαφορετικά είδη που ανήκουν στην οικογένεια Cichorium. Είναι στην πλειοψηφία τους ποώδη, ετήσια που καταναλώνονται ως λαχανικά και έχουν παράλληλα φαρμακευτικές ιδιότητες. Ο Επίκουρος τα αναφέρει με την ονομασία Σέρις και τα κατέτασσε σε δύο είδη. Στη κηπευτική, που είναι φυτό με λεπτά φύλλα και πικρή γεύση και στην ήρεμη που είναι πλατύφυλλη και πιο γλυκιά. Μία παραλλαγή της ήρεμης Σέρις είναι τα αντίδια με τα πολυσχιδή φύλλα που καλλιεργούνται ευρύτατα σήμερα. Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν το πικρό ραδίκι ωφέλιμη και υγιεινή τροφή. Ο Διοσκουρίδης αναφέρει τις διουρητικές ιδιότητες του βοτάνου, ενώ το πικρό ραδίκι, αναφέρεται σε πάπυρο που χρονολογείται από το 4000 π.Χ.
Σε σύγγραμμα του 15ου αιώνα ο Αγάπιος Μοναχός ο Κρης αναφέρεται στις φαρμακευτικές ιδιότητες του βοτάνου ως εξής « Αυτό είναι ψυχρόν, το πικρότερο είναι πιο στυπτικό, ενώ αυτό που κάνει άνθη μπλαβά (γαλάζια) είναι πιο εκλεκτό. Να διαλέγεις το τρυφερό, γιατί φυσικά καθαρίζει το συκώτι και το γιατρεύει από κάθε βλάβη και κανένα άλλο δεν ωφελεί περισσότερο. Είναι καλό σε κάθε εποχή, καλύτερο όμως το καλοκαίρι και ωφέλεια δίνουν τόσο τα φύλλα , όσο και οι ρίζες τους.»
Το γνωστό σε όλους μας σταμναγκάθι είναι ένα από τα είδη του ραδικιού και συναντάται στην Κρήτη και την Κάσο. Η επιστημονική του ονομασία είναι Cichorium spinosum. Το συναντούμε βέβαια και με άλλες ονομασίες όπως ραδίκι της θάλασσας, γιαλοράδικο, μαυροράδικο, μαύρες, μηρόικο, ραδικοστιβίδα. Αυτό φύεται στο νησί μας σε μεγάλες ποσότητες, αλλά ενώ μέσα στο αγκάθινο περίβλημά του προστατεύεται από τα ζώα, δεν συμβαίνει το ίδιο και με τους ανθρώπους που το μαζεύουν με έντονους ρυθμούς με αποτέλεσμα να κινδυνεύει με εξαφάνιση αν δεν γίνει η συλλογή του με μέτρο. Το σταμναγκάθι άλλωστε μπορεί να καλλιεργηθεί εύκολα σε εδάφη με πετρώδη σύσταση και όταν το συλλέγουμε καλό είναι να μην το ξεριζώνουμε καταστρέφοντας το φυτό αλλά να το κόβουμε με προσοχή. Ένας ενδιαφέρων τρόπος συντήρησης για το σταμναγκάθι είναι αυτός που χρησιμοποιούν στην Κάσο. Εκεί φτιάχνουν τον παστό Χιντιπά. Η λέξη αυτή σημαίνει ραδίκι στα Τούρκικα. Τον φτιάχνουν δε ως ακολούθως. Πλένουν και αφήνουν τα σταμναγκάθι να σουρώσει καλά. Στη συνέχεια σε ένα γυάλινο βάζο με φαρδύ στόμιο βάζουμε εναλλάξ μία στρώση σταμναγκάθι και μία στρώση αλάτι. Κλείνουμε το βάζο καλά και το φυλάμε σε δροσερό μέρος για 3 τουλάχιστον μήνες. Στη συνέχεια μπορούμε τα χρησιμοποιήσουμε στη μαγειρική μας. Με τον τρόπο αυτό μπορούμε να διατηρήσουμε τα χόρτα για 7-8 μήνες, αλλά όταν τα χρησιμοποιήσουμε πρέπει να τα ξαλμυρίσουμε αρκετές ώρες.
Μία ακόμη ποικιλία είναι το άγριο ραδίκι, ή πικροράδικο. Βγάζει άνθη σε χρώμα βαθύ γαλανό και το συναντούμε σε χέρσους τόπους, ξηρά μέρη και στις άκρες των δρόμων . Είναι περιζήτητο για τις διαιτητικές και θεραπευτικές του ιδιότητες. Το ραδικόζουμο θεωρείται ρόφημα ευστόμαχο και θερμαντικό. Η πικρή του γεύση μετριάζεται με την προσθήκη ελαιόλαδου και λεμονιού. Τα φύλλα και η ρίζα του είναι ορεκτικά, ευστόμαχα, καθαρίζουν το αίμα και έχουν αντιπυρετική δράση. Η ρίζα του μάλιστα χρησιμοποιείται για την νόθευση του καφέ κυρίως σε Γερμανία και Ολλανδία. Η γεύση του καφε- cichore έχει γεύση πικρή και χαρακτηριστικό άρωμα ανάλογο με της καραμέλας.