Περιγραφή

Κισσός

 

Βιότοπος – περιγραφή:

 

Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Hedera helix L. (Χέδερα η έλιξ). Είναι πολυετές φυτό που μπορούμε να συναντήσουμε παντού. Στην πόλη, σε δάση στους βράχους, σε τοίχους.

Στη χώρα μας τον συναντούμε με τις ονομασίες Κισσός, Μπρουνοβαλιά (Πήλιο), Μπρουσκέλι (Βόλο), Κίσνερας (Κέρκυρα), Κλείδωνας (Κυνουρία).

Είναι αειθαλές, ξυλώδες, αναρριχώμενο, το οποίο μερικές φορές φτάνει τα 20 μέτρα. Οι πλαγιοφυείς ρίζες του, έχουν σχήμα γάντζου και του επιτρέπουν να προσκολλάται σε οποιοδήποτε υπόστρωμα. Στο έδαφος, σε τοίχους και σε δέντρα. Τα φύλλα του είναι δερματώδη, γυαλιστερά με 3-5 λοβούς. Έχουν χρώμα σκούρο πράσινο στην πάνω επιφάνεια και ωχρό πράσινο στην κάτω, ενώ ο βλαστός του είναι χνουδωτός. Τα άνθη του είναι μικρά σε πρασινοκίτρινο χρώμα και εμφανίζονται το φθινόπωρο. Στη συνέχεια ακολουθούν οι μικροί μαύροι στρογγυλοί και ζουμεροί καρποί που ωριμάζουν τον χειμώνα. Ο Κισσός φτάνει τα 100 χρόνια και υπολογίζεται ότι η ύπαρξή του ανέρχεται σε περισσότερα από 60 εκατομμύρια χρόνια.

 

 

Ιστορικά στοιχεία:

 

Ο Κισσός όπως αναφέρει η μυθολογία εθεωρείτο σύμβολο αθανασίας, ήταν αφιερωμένος στον Διόνυσο και ονομαζόταν «Διονύσιον». Οι αρχαίοι θεωρούσαν ότι προλάμβανε τις δηλητηριάσεις. Στεφάνι ανθέων Κισσού χρησιμοποιούσαν στους γάμους στην αρχαία Ελλάδα, ως σύμβολο πίστης. Αυτό καταργήθηκε στη συνέχεια από την Χριστιανική εκκλησία. Στην αρχαία Ελλάδα αποτελούσε επίσης μαζί με την άμπελο, σύμβολα μέθης. Πίστευα ν ότι το στεφάνι του κισσού στο κεφάλι ανακουφίζει τον μεθυσμένο από τον πονοκέφαλο. Ο Διοσκουρίδης θεωρούσε τον Κισσό πανάκεια για την αντιμετώπιση των πληγών με πύον.

Παλιότερα χρησιμοποιούσαν τα φύλλα και τους καρπούς για την ελονοσία, ως αντισυλληπτικό και αντιπηκτικό. Σε παθήσεις του αναπνευστικού, η χρήση πολύ μικρής ποσότητας σε ένα λίτρο νερού, θεωρούσαν ότι είχε θετικά αποτελέσματα.

Οι λαϊκοί θεραπευτές θεωρούσαν ότι ήταν αποτελεσματικό για την θεραπεία των εντέρων, τη δυσεντερία, τα εγκαύματα, τον όζαινα, τη χρόνια ρινίτιδα, τα μικρά έλκη, την κασίδα, την ερυσίπελα και τις δερματικές παθήσεις. Στα χωριά χρησιμοποιούσαν τα φύλλα του Κισσού ως γάζα για τις πληγές.

Στην Κρήτη το βότανο ονομάζεται και Ακισσός. Το αφέψημα των φύλλων το χρησιμοποιούσαν για λούσιμο των μαλλιών σε όσους έπασχαν από υποχονδρία. Το χρησιμοποιούσαν επίσης για το ξέπλυμα των μαύρων γιλέκων των ανδρών και των μαύρων γυναικείων φορεμάτων. Τα φύλλα τα χρησιμοποιούσαν ως κατάπλασμα σε καϋμαθιές (εγκαύματα). Τα κοπάνιζαν σε χαβάνι και τα επέθεταν μαζί με το ζουμί.

 

Συστατικά-χαρακτήρας:

Τα φύλλα του φυτού περιέχουν μία σαπωνίνη, το χαιρεκοσίδιο. Περιέχει επίσης χεδεραγενίνη, ρητίνη, κόμμι, αιθέρια έλαια και ένα οξύ. Η γεύση τους είναι πικρή, άνοστη και φέρνει ναυτία.

 

 

Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή:

Ο Κισσός ανθίζει Σεπτέμβριο και Οκτώβριο. Συλλέγεται Αύγουστο και Σεπτέμβριο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται το στέλεχος, ο κορμός, τα νεαρά φύλλα, η ράγες (σπάνια πλέον) και η γόμα που τρέχει από τον κορμό.

 

Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:

Υπάρχουν σήμερα καταγεγραμμένα 300 περίπου είδη Κισσού με παρεμφερείς θεραπευτικές ιδιότητες.

Ο Κισσός έχει διεγερτικές, εμμηναγωγές και διαλυτικές ιδιότητες. Εσωτερικά, για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιείται για την ποδάγρα, ρευματικούς πόνους, κοκίτη, λαρυγγίτιδα και βρογχίτιδα. Υπό μορφή τσαγιών χρησιμοποιείται ως δυναμωτικό της καρδιάς και σαν μέσο για την αποβολή των φλεμάτων και των υγρών από τους πνεύμονες, στους χρόνιους ερεθισμούς του αναπνευστικού συστήματος και ενάντια στα παράσιτα.

Η εξωτερική του χρήση σε  καταπλάσματα  (μόνο τα φύλλα) είναι πολύ θετική σε μία σειρά από παθήσεις και θεωρείται από τα καλύτερα βότανα. Τα νεαρά φύλλα του Κισσού λοιπόν μπορούν να έχουν θετικά αποτελέσματα και δρουν τονωτικά, αντιπυρετικά και εφιδρωτικά. Ρυθμίζουν την περίοδο και επαναφέρουν στην αρχική τους κατάσταση ιστούς που προσβλήθηκαν από έλκη, οιδήματα και όγκους. Επιπλέον είναι παυσίπονα για τους ρευματισμούς και τους πόνους. Τα νωπά φύλλα είναι επίσης αντινευραλγικά, αποσυμορητικά και κατά της κυτταρίτιδας. Μπορούν να συμβάλουν στην απώλεια λίπους και να βελτιώσουν έτσι την εμφάνιση του σώματος.

Σήμερα ο Κισσός χρησιμοποιείται στην ομοιοπαθητική, σε βάμμα εναντίον της ρινίτιδας, του ραχιτισμού και του καταρράκτη.

 

Παρασκευή και δοσολογία:

Όπως αναφέραμε κύρια το βότανο το χρησιμοποιούμε εξωτερικά υπό μορφή καταπλασμάτων. Αυτά φτιάχνονται κοπανίζοντας φύλλα και καρπούς. Για εγκαύματα το κατάπλασμα γίνεται με βρασμένα φύλλα του φυτού.

 

Προφυλάξεις:

Αυτό που πρέπει να γνωρίζουμε είναι ότι η χρήση του Κισσού εσωτερικά χρειάζεται προσοχή. Σε μεγάλες δόσεις το βότανο είναι  δηλητηριώδες και προκαλεί εμετό. Νευρικές διαταραχές και μηνιγγίτιδα είναι επίσης πιθανές σε υπερδοσολογία.

Η ράγα του Κισσού είναι τοξική και ερεθιστική του δέρματος στο οποίο δημιουργεί φλύκταινες για τον λόγο αυτό χρησιμοποιείται σπανιότατα.

 

 

Κουβάτσος Φίλιππος, Κλινικός διαιτολόγος-διατροφολόγος (Απόφοιτος Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Αθηνών), Αλλαγιάννη 13, Κορωπί, Τηλ. επικοινωνίας: 2106021750