Description

Βήχιο

Βιότοπος – περιγραφή:

Η λατινική του ονομασία είναι Tussilago farfara  (βήχιο το σιτόφυγο) που σημαίνει, διώκτης του βήχα και το συναντούμε στη χώρα μας με τα ονόματα χαμολεύκι, χαμολεύκη, βηκιό, βήχανη, γλυκομάνα τουσιλάγκο. Ανήκει στην οικογένεια των Συνθέτων και το συναντούμε σε Ευρώπη και βόρειο Ασία.

Είναι ένα πολυετές φυτό που έχει χοντρό ρίζωμα από το οποίο βγαίνουν την άνοιξη τριχωτοί ανθικοί βλαστοί, λεπιοειδείς, με ένα κεφάλι με κίτρινα γλωσσοειδή ανθίδια, αρσενικά στο κέντρο και θηλυκά στις άκρες. Το κίτρινο χρώμα των ανθέων οφείλεται στην ξανθοφύλλη που περιέχουν. Το ύψος του φυτού κυμαίνεται από 10 έως 25 εκατοστά. Τα φύλλα βγαίνουν μετά την άνθιση (για τον λόγο στα λατινικά ονομαζόταν και “filius ante patrem” που σημαίνει – ο γιος πριν τον πατέρα) αυτό και είναι βαμβακώδη στο κάτω μέρος. Ο καρπός έχει την μορφή λευκού λοφίου και μοιάζει αμυδρά με ίχνος ποδιού γαιδάρου.

Βγαίνει σε δροσερά και υγρά αργιλοασβεστώδη εδάφη.

 

Ιστορικά στοιχεία:

Βότανο γνωστό από την αρχαιότητα. Οι γιατροί από τότε το ονόμασαν βήχιο διότι είχε την ικανότητα να σταματάει τον βήχα. Γνώριζαν δηλαδή τις αποχρεμπτικές και καταπραϋντικές ιδιότητες του βοτάνου. Το θεωρούσαν ότι ανήκει στην ίδια κατηγορία όπως η μολόχα και η αλθαία.

Ο Ιπποκράτης χρησιμοποιούσε την ρίζα με γάλα και μέλι κατά των ελκώσεων των πνευμόνων. Με το αφέψημα του φυτού καθάριζε τα πυώδη τραύματα. Αυτό δεν ήταν βέβαια τυχαίο. Τα φύλλα του φυτού περιέχουν μεγάλη ποσότητα ψευδαργύρου, πράγμα που εξηγεί την δυνατότητα επούλωσης που έχουν.

Ο Έλληνας γιατρός Διοσκουρίδης συνιστούσε την εισπνοή του καπνού του για τον βήχα και το άσθμα.

Ο Γαληνός και ο Πλίνιος (23-79 μ.Χ) συνιστούσαν το κάπνισμα των φύλλων  και της ρίζας του φυτού πάνω σε κάρβουνα Πεύκου και την αναπνοή τους ως θεραπεία για τον βήχα. Ο Λινναίος όταν είχε βήχα, ανακάτωνε το τσιμπούκι του μαζί με τον καπνό και φύλλα χαμολεύκης. Ο Μπόιλ συνιστούσε τους υποκαπνισμούς με άνθη του φυτού, ψαθυρά (άνθη θείου) και ήλεκτρο (σκόνη κεχριμπαριού) σαν αποτελεσματικούς κατά της φυματίωσης.

Ακόμη και σήμερα τα τσιγάρα από βότανα περιέχουν Βήχιο.

Στην κινέζικη ιατρική χρησιμοποιούνται τα άνθη του φυτού, που ονομάζονται Kuan dong hua, για να βοηθήσουν σε περιπτώσεις χρόνιου βήχα με άφθονο φλέγμα και για να χαμηλώσουν το κι (ενέργεια) των πνευμόνων. Ο Άλμπρεχτ αναφέρει ότι στην Ιαπωνία θεωρούσαν το βότανο αποτελεσματικό φάρμακο κατά της φυματίωσης. Ο Φούλερ ισχυριζόταν ότι το αφέψημα του φυτού αρκεί για να θεραπεύσει την χοιραδική φυματίωση. Ο Μέγιερ αναφέρει τρεις περιπτώσεις φυματικών που θεραπεύτηκαν με τον τρόπο αυτό.

Στη λαϊκή ιατρική συνιστούσαν το κάπνισμα των φύλων κατά της οδονταλγίας. Ψημένα ή βρασμένα και κοπανισμένα τα φύλλα τα χρησιμοποιούσαν σαν τοπικά θεραπευτικά μέσα κατά των εξελκωμένων χοιράδων.

 

Συστατικά-χαρακτήρας:

Τα άνθη έχουν οσμή έντονη και ευχάριστη, γεύση γλυκιά και αρωματική. Τα φύλλα είναι πικρά και γλισχραματώδη. Τα άνθη περιέχουν βλεννίνη, φλαβονοειδή, ταραξανθίνη, αρνιδιόλη και φαραδιόλη, τανίνη και αιθέριο έλαιο. Τα φύλλα περιέχουν βλεννίνη, άφθονη τανίνη, γλυκοσιδικό πικρό στοιχείο, ινουλίνη, σιτοστερόλη και ψευδάργυρο.

Ο θεϊκός σίδηρος  χρωματίζει ο αφέψημα του φυτού μαύρο, λόγω της περιεχόμενης τανίνης.

 

Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή:

Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα άνθη και τα φύλλα και σπάνια οι ρίζες. Τα άνθη συλλέγονται πριν ανοίξουν εντελώς (από τέλη Φεβρουαρίου έως τον Απρίλιο) ενώ τα φύλλα συλλέγονται Μάιο και Ιούνιο. Οι ρίζες συλλέγονται την άνοιξη ή μετά την άνθιση του φυτού.

Τα κόβουμε σε μικρά κομμάτια τα ξηραίνουμε και τα αποθηκεύουμε. Τα φρέσκα φύλλα μπορούν να χρησιμοποιηθούν μέχρι το φθινόπωρο. Η υγρασία εξαφανίζει τις θεραπευτικές  ιδιότητες του φυτού και κατά συνέπεια είναι απαραίτητο να φυλάσσεται σε απόλυτα ξηρό περιβάλλον.

 

Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:

Το Βήχιο δρα ως αποχρεμπτικό, μαλακτικό, αντιβηχικό, αντικαταρροϊκό και διουρητικό. Οι βλεννώδεις ουσίες που προσδίδουν ιδιότητες μαλακτικές και επουλωτικές. Οι σαπωνοειδείς ουσίες του προσδίδουν ιδιότητες αποχρεμπτικές. Οι στυπτικές και καροτηνοειδείς ουσίες καθώς και οι στερίνες που περιέχει  του προσδίδουν ιδιότητες αντιφλεγμονώδεις και βακτηριοστατικές. Οι φλαβονικές ουσίες και τα αιθέρια έλαια που περιέχει του προσδίδουν ιδιότητες σπασμολυτικές.

Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για χρόνια ή οξεία βρογχίτιδα, ερεθιστικό βήχα, κοκίτη και άσθμα. Η καταπραϋντική  αποχρεμπτική του δράση το κάνει χρήσιμο στα περισσότερα προβλήματα του αναπνευστικού συστήματος, συμπεριλαμβανομένων των  χρόνιων μορφών εμφυσήματος. Σαν ήπιο διουρητικό έχει χρησιμοποιηθεί για την κυστίτιδα. Τα φρέσκα χτυπημένα φύλλα μπορούν να χρησιμοποιηθούν εξωτερικά για δοθιήνες, αποστήματα και πυώδη έλκη. Σε σκόνη χρησιμοποιείται για τα δερματικά  έλκη και σε βάμμα για τους πονόδοντους, τους ρευματικούς και αρθρικούς πόνους.

Τα τρυφερά φύλλα του τρώγονται ωμά σε σαλάτα με συνοδεία άλλων χόρτων ή βραστά.

Για τον βήχα μπορεί να συνδυασθεί με Μαρρούβιο και Βερμπάσκο.

Παρασκευή και δοσολογία:

Για εσωτερική χρήση παρασκευάζεται ως έγχυμα.  Ρίχνουμε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε 1-2 κουταλιές του τσαγιού ξηρά άνθη ή φύλλα, το σκεπάζουμε και το αφήνουμε για 10 λεπτά. Το ρόφημα το πίνουμε τρεις φορές την ημέρα όσο πιο ζεστό γίνεται.

Το αφέψημα των φύλλων χρησιμοποιείται για ατμισμούς, λούσιμο και κλύσματα. Τα ξερά φύλλα χρησιμοποιούνται για υποκαπνισμούς και κάπνισμα.

Το βάμμα που χορηγείται για τον χρόνιο ή τον επίμονο βήχα συνδυάζεται καλά με το θυμάρι και την ινούλα.

Προφυλάξεις:

Δεν αναφέρονται παρενέργειες από τη χρήση του βοτάνου. Τηρούμε απλά τις συνιστώμενη δοσολογία.